http://infad.usim.edu.my/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=2198&newlang=mas

Soalan :

Dengan penuh hormat dan takzim sukacita kaola memohon penjelasan Pehin mengenai hukumfara'idh mengenai perkara tersebut di bawah:

1. Apakah makna 'hukum fara 'idh'?

11. Apakah hukumnya bagi seorang yang tidak menjalankan hukum fara'idh?

iii. Harta daripada mana yang dimaksudkan dalam hukum fara'idh?

IV. Sekiranya harta tersebut telah dipakai oleh salah seorang waris (anak) tanpa diketahui oleh waris yang lain, apakah hukumnya?

V. Apakah hukumnya jika harta itu disimpan lama-lama oleh seorang waris (anak) dan waris yang lain menuntut bahagiannya?

VI. Pentadbiran keluarga waris telah membahagikan waris tersebut kepada isterinya, patutkah diikut pembahagian tersebut atau mengikut hukum fara'idh yang telah ditetapkan?

Vii. Adakah anak sebapa lain ibu berhak menerima waris (harta pusaka peninggalan bapa) tersebut?

Vlll. Adakah anak seibu lain bapa berhak menerima waris (harta pusaka peninggalan bapa) tersebut tanpa meninggalkan wasiat?

IX. Berapakah jumlah yang wajib dibahagikan kepada anak lelaki, anak perempuan dan isteri mengikut hukum fara'idh?

X. Pembahagian waris tersebut sebanyak $5,000.00 (Lima Ribu Ringgit) sebulan mulai Mei 1998.

Isteri 1 orang.
Anak lelaki 4 orang
Anak perempuan2 orang (termasuk sebapa lain ibu).

Jawapan:

i. Tentang hukum fara'idh: Fara'idh ialah berasal daripada perkataan faradha (فرض), di dalam bahasa Arab yang bererti ketentuan atau kepastian. Jika yang dimaksudkan dengannya berkaitan dengan warisan atau harta pusaka, maka ertinya ialah bahagian yang telah ditetapkan mengikut hukum syara' untuk ahli waris.

Dengan itu, jika pengertian hukum dikaitkan dengan pengertian fara'idh, maka makna hukum fara'idh yang ditanyakan ialah ketetapan yang diberikan Allah tentang kedudukan harta yang ditinggalkan oleh si mati atau hukum yang diberikan Allah dalam menangani pemerosesan pembahagian harta warisan kepada yang berhak.

Untuk rnengetahui proses pembahagian yang telah ditetapkan ini, sarna ada daripada sudut caranya atau kadarnya, siapa yang berhak rnenerimanya daripada kalangan ahli waris dan sebagainya, ialah melalui apa yang dinamakan ilmu fara 'idh.Pengertian ilmu fara 'idh menurut sebahagian ulama ialah suatu ilmu untuk mengetahui cara-cara pembahagian harta pusaka kepada yang berhak daripada kalangan ahli waris. (Mu 'jam Lughat AI-Fuqahd' h. 341).

Pembahagian harta warisan melalui cara yang terdapat di dalam ilmu fara'idh akan menghasilkan pembahagian yang seadil-adilnya kerana ia berdasarkan wahyu.Kadar dan bahagian masing-masing sebenamya telah ditetapkan oleh wahyu. Manusia atau pihak mahkamah misalnya, hanya berfungsi sebagai menunaikan perlaksanaan hukum Allah dalam perkara ini.ii. Hukum atau tatacara pembahagian harta waris melalui fara'idh adalah wajib.

Ayat-ayat mengenai faraid ini banyak terdapat dalam AI-Qur'an, begitujuga dalam hadis-hadis.

Di antaranya ayat berikut:يوصيكم الله فى آولدكم ، للذكر مثل حظ الأنثيين فإن كن نسآء فوق أثنتين فلهن ثلثا ما ترك، وإن كانت وحدة فلها النصف.

Tafsirnya: "Allah memerintahkan kamu mengenai pembahagian harta pusaka untuk anak-anak kamu, iaitu bahagian seorang anak lelaki menyamai bahagian dua orang anak perempuan. Tetapi jika anak-anak perempuan itu lebih daripada dua, maka bahagian mereka ialah dua pertiga daripada harta yang ditinggalkan oleh si mati.

Dan jika anak perempuan itu seorang sahaja maka bahagiannya ialah seperdua (separuh harta itu)……"(sehingga akhir ayat). (Surah AI-Nisa ': 11)Dan hadis:عن ابن عباس رضى الله عنهما عن النبى صلى الله عليه وسلم قال: اقسموا المال بين أهل الفرائض على كتاب الله تعالى.

Maksudnya: "Daripada Ibnu 'Abbas Radhiallahu 'anhuma daripada Nabi Shallallahu 'alaihi wasallam sabdanya: "Kamu bahagi-bahagikanlah harta (pusaka) di antara ahli fard 'idh (waris) berdasarkan Kitabullah. "(Hadis riwayat Muslim dan Abu Daud)

.Di zaman permulaan Islam sebagaimana yang diceritakan oleh Jabir Radhiallahu 'anhu, bahawa seorang perempuan Uanda) iaitu isteri kepada Sa'ad bin Al-Ruba'i, datang kepada Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam mengadukan perihal dua orang anak perempuannya hasil perkongsiannya dengan Sa'ad. Perempuan Uanda) ini berkata: "Wahai Rasulullah, dua orang ini adalah anak perempuan Sa'ad bin Al-Ruba'i, bapa mereka telah mati syahid semasa berperang bersamamu wahai Rasulullah di Uhud.

Kemudian bapa saudara mereka berdua telah mengambil harta mereka, dia tidak memberikannya kepada mereka walau sedikitpun dan kedua mereka ini tidak akan dapat berkahwin tanpa harta." Maka Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam bersabda: "Allah akan memberi keputusan hukum mengenainya."Tidak berapa lama kemudian turunlah ayat 11, surah AI-Nisa' yang telah disebutkan sebahagiannya di atas.

Setelah itu Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam mengirim utusan kepada bapa saudara kedua anak perempuan itu untuk memaklumkan pesanan Rasulullah Shallallahu 'alaihi wasallam yang bermaksud: "Berikan kepada dua anak perempuan Sa'ad 2/3 dan kepada ibunya 1/8, manakala bakinya untukmu." (Hadis Jabir ini diriwayatkan oleh ahli hadis yang lima kecuali Nasa'i).

Berdasarkan ayat dan hadis Jabir di atas, adalah wajib membahagikan harta waris mengikut bahagian yang telah ditetapkan dalamfara'idh dan cara inilah yang paling baik bagi mencapai keadilan yang sebenar.Setiap yang wajib itu akan mendapat pahalajika dilakukan dan mendapat seksa jika ditinggalkan.

Sebagaimana yang telah disebutkan bahawa hukum fara'idh hanya membicarakan harta pusaka yang ditinggalkan oleh orang yang meninggal, maka yang dikira sebagai harta pusaka ialah semua harta yang dimilikinya secara sah sehingga dia meninggal.Sebaik saja dia meninggal, semua harta peninggalannya sudah dikira sebagai hak milik para ahli warisnya.

Tetapi sebelum menjadi milik ahli waris secara sab dan sempurna, ada lima perkara yang perlu dilakukan, yakni harta waris akan diproses menerusi hukum fara'idh melalui cara berikut:

(1) Yang mula sekali perlu (bahkan wajib) diperhatikan ialah tentang kedudukan harta waris itu sendiri daripada segi hak dan kaitannya dengan perkara-perkara lain seperti zakat, nazar, kaffarah, haji, gadaian, denda hukum, hutang kepada Allah dan sebagainya.Dengan demikian, jika zakatnya belum dikeluarkan, maka wajib dikeluarkan. Jika sebahagiannya juga ada diperuntukkan untuk nazar oleh si mati, maka wajib ditunaikan.

Jika antara harta itu terdapat gadaian juga wajib ia diasingkan. Jika ada hutang si mati kepada Allah, maka bayarlah hutang itu. Jika semasa hidupnya sudah wajib dia menunaikan haji, tetapi dia tidak pergi menunaikannya, maka wajib juga diasingkan untuk keperluan menghajikannya, begitulah seterusnya

.(2) Setelah cara pertama yang di atas dapat disempurnakan, maka baki harta itu diperuntukkan pula untuk perbelanjaan perlaksanaan fardhu kifayahnya, seperti membeli kain kafan dan keperluan pengkebumiannya menurut yang selayaknya.

(3) Kemudian bakinya yang masih ada dikeluarkan untuk melunaskan segala hutangnya kepada orang lain, iaitu hutang yang sabit mengikut pengakuannya semasa hidup atau yang sabit melalui bukti-bukti yang diperakui kerana hutang itu wajib dibayar bagi pihak si mati.

(4) Daripada baki harta itu lagi dibayarkan (diasingkan) pula untuk keperluan wasiatnya jika ada, iaitu tidak lebih daripada 1/3 (sepertiga) daripada baki harta yang ada setelah perkara-perkara di atas diselesaikan.

Sekiranya dia mewasiatkan semua atau sebahagian hartanya, maka wasiat ini tidak diterima, tetapi cukup dikeluarkan 1/3 (sepertiga) sahaja untuk wasiatnya itu.

(5) Baki harta yang masih ada selepas empat perkara di atas dilakukan, maka itulah dia harta waris yang menjadi milik semua ahli waris yang berhak.Itulah juga harta yang dimaksudkan di dalam hukum faria'id yang wajib dibahagi-bahagikan kepada semua ahli waris yang berhak, sesuai dengan kadar bahagian masin masing. (Nihayah AI-Zain h. 281)

iv. Pada dasamya memanglah tidak boleh memakai, mengambil, termasuk memakan harta yang dimiliki oleh oranglain tanpa keizinannya.

Firman Allah Ta' ala:ولا تأكلوا أموالكم بينكم بالبطل وتدلوا بها إلى الحكام لتأكلوا فريقا من أموال الناس بالأثم وأنتم تعلمونTafsirnya: "Dan jangan kamu makan atau mengambil harta orang lain di an tara kamu dengan jalan yang salah dan jangan pula menghulurkan harta kamu (sebagai rasuah) kepada hakim-hakim kerana hendak memakan atau mengambil sebahagian daripada harta manusia dengan berbuat dosa, padahal kamu mengetahui salahnya.(Surah Al-Baqarah: 188)AI-Qadi Abu Ya'la berkata, a-bathill atau jalan yang salah yang disebutkan dalam ayat di atas mempunyai dua pengertian.

Pertama: . Mengambil harta berkenaan tanpa kerelaan pemiliknya, seperti mencuri, merampas dan khianat. Kedua: Mengambil dengan kerelaan si pemilik tetapi salah di segi hukum, seperti melalui judi, nyanyian dan harga arak.Mengikut AI-Zajjaj, di antara makna al-bdthil berkenaan ialah menyelewengkan amanah. (Ibnu AI-Jauzi, Zfid AI-Masir 1/176177). .

Ayat ini jelas melarang mempergunakan harta milik orang lain secara bathil.Di dalam kes-kes tertentu kita tidak dilarang mempergunakan (memakan) harta tertentu yang dimiliki orang-orang tertentu mengikut kadar yang tidak melampaui batas.

Firman Allah Ta'ala:ليس على الأعمى حرج ولا على الأعراج حرج ولا على الميض حرج ولا على أنفسكم أن تأكلوا من بيوتكم أو بيوت ءابآئكم أو بيوت أمهتكم أو بيوت إخوانكم أو بيوت أخوتكم أو بيوت أعممكم أو بيوت عمتكم أو بيوت أخوالكم أو بيوت خلتكم أو ما ملكتم متاتحه أو صديقكم ليس عليكم حناح أن تأكلوا جميعا أو أشتاتا.

Tafsirnya: "Tidak ada salahnya bagi orang buta, dan tidak ada salahnya bagi orang tempang, dan tidak ada salahnya bagi orang sakit (jika masing-masing tidak menjalankan sesuatu perintah disebabkan keuzurannya menghendaki dia berlaku demikian) dan juga tidak ada salahnya bagi kamu (termasuk orang-orang tersebut turut sama) makan di rumah kamu sendiri, atau di rumah bapa kamu, atau di rumah ibu kamu, atau di rumah saudara kamu yang lelaki, atau di rumah saudara kamu yang perempuan atau di rumah bapa saudara kamu (sebelah bapa), atau di rumah emak saudara kamu (sebelah bapa), atau di rumah emak saudara kamu (sebelah ibu) atau di rumah yang kamu kuasai kuncinya, atau di rumah sahabat kamu, tidak juga menjadi salah bagi kamu makan bersama-sama atau berasingan (hingga akhir ayat). "(Surah Al-Nur: 61)

Di antara pengertian ayat ini ialah: Tidak menjadi kesalahan kita makan di rumah kaum kerabat tersebut, termasuk juga di rumah anak sendiri. Selain di rumah mereka itu, termasuk juga di ladang yang terletak di dalam jagaan seperti hasil buah-buahan kebun atau binatang seperti air susu binatang ternakan itu sekadar yang dimakan dan diminum saja. Keharusan hukum seperti ini berdasarkan kepada kebiasaan adanya keizinan dan kerelaan dalam perkara berkenaan kerana keakraban kekeluargaan yang akrab dan persahabatan yang erat.

Mengikut nada pertanyaan nombor iv di atas, barangkali harta waris yang dipakai oleh salah seorang waris tanpa diketahui oleh waris lain tidaklah termasuk dalam kes tertentu yang disebut di atas.

Adalah jelas di sini seperti disebutkan, bahawa dia memakai harta waris tanpa diketahui oleh ahli waris yang lain. Walaupun dia memakai tanpa diketahui oleh ahli waris yang lain, tetapi sekiranya yang dipakainya itu kurang ataupun bertepatan dengan kadar bahagiannya sendiri yang dia memang berhak terhadapnya, maka tiadalah ia salah.

Namun sekiranya yang dipakai itu melebihi daripada kadar setakat yang dia berhak, maka perbuatannya itu adalah salah. Seeloknya janganlah ia dipakai-pakai, sehingga lima perkara yang disebutkan di atas telah diselesaikan semuanya, termasuk pembahagian secara hukum faraidh.

v. Sebagaimana yang telah diterangkan di atas, bahawa apabila harta waris sudah diproses melalui 4 cara pemerosesan itu, maka barulah dibahagi-bahagikan kepada ahli waris yang berhak. Apabila ia disimpan atau ditahan oleh salah seorangahli waris tanpa sesuatu sebab yang dibenarkan syara', bermakna dia menahan atau menyimpan hak orang lain.

Jika yang empunya hak menuntut haknya, tetapi tidak diberikan, lalu binasa atau hHang, maka dia mestilah menggantinya.

vi. Sekiranya pentadbir harta waris memberikan harta waris kepada isterinya sendiri adalah tertakluk kepada beberapa perkara. Di antaranya ialah, adakah isteri itu termasuk salah seorang ahli waris dan j ika termasuk ahli waris, adakah yang diberikan itu menepati kadar yang si isteri itu berhak menerimanya?Sekiranya dia bukan ahli waris atau menerima lebih daripada kadar yang dia berhak, bermakna dia menerima yang bukan haknya.

Vll. Orang yang berhak kepada harta waris hanyalah orang-orang yang disebut sebagai ahli waris yang terdiri daripada pihak lelaki dan perempuan, seperti berikut:
Daripada pihak lelaki:
I. Anak lelaki
2. Anak lelaki daripada anak lelaki (cucu).
3. Bapa.
4. Datuk
5. Saudara lelaki seibu sebapa (saudara kandung)
6. Saudara lelaki sebapa
7. Saudara lelaki seibu
8. Anak lelaki daripada saudara lelaki seibu sebapa
9. Anak lelaki daripada saudara lelaki sebapa
10. Bapa saudara yang seibu sebapa dengan bapa
II. Bapa saudara yang sebapa dengan bapa
12. Anak lelaki daripada bapa saudara yang seibu sebapa
13. Anak lelaki daripada bapa saudara yang sebapa dengan bapa
14. suami
15. Orang yang memerdekakan hamba sahaya (bekas tuannya).

Daripada pihak perempuan:
1. Anak perempuan
2. Anak perempuan daripada anak lelaki
3. Ibu4. Nenek perempuan daripada pihak ibu
5. Nenek perempuan daripada pihak bapa
6. Saudara perempuan seibu sebapa
7. Saudara perempuan sebapa.
8. Saudara perempuan seibu
9. Isteri.
10. Perempuan yang memerdekakan hambanya

Sehubungan dengan persoalan yang dikemukakan, maka isteri, 4 orang anak lelaki dan 2 orang anak perempuan adalah ahli waris kepada harta yang ditinggalkan oleh si mati kerana mereka itu termasuk dalam senarai 25 orang yang disebutkan di atas.

viii. Nisbah kepada si mati, maka anak -anaknya adalah sama, sarna ada daripada isteri pertama atau yang kedua, dan yang dikira sebagai anaknya itu ialah anak kandung hasil daripada perkahwinan yang sah. Dalam hal ini tidak termasuk anak tiri perempuan (anak perempuan seibu lain bapa).

Yang membezakan mereka hanyalah daripada lelaki dan perempaun dalam pandangan ilmu fara'idh, di mana pihak lelaki mendapat kadar dua bahagian daripada bahagian perempuan. Dalarn kes seperti ini si isteri mendapat 1/8 daripada harta peninggalan suamiya.Jadi mengikut hukum fara'idh harta berkenaan tidak boleh dibahagi-bahagikan kepada anak-anak tiri perempuan daripada isteri pertama si mati.ix. Pembahagian harta waris yang $5,000.00 sebulan itu adalah seperti berikut:

Seorang isteri mendapat -1/84 orang anak lelaki dan 2 orang anak perempuan(termasuk sebapa lain ibu itu) -'Ashabah

.Pengertian 'ashabah ialah: "Baki daripada yang 1/8 mereka bahagi-bahagikan bersama dengan mengambil kira bahawa bahagian seorang lelaki sarna seperti bahagian dua orang perempuan, ia disebut di dalam AI-Qur'an dengan perkataan:للذكر مثل حظ الأنثيين

Perinciannya: $5,000.00
Isteri 1/8: $ 625.00
2 orang anak perempuan =$ 437.50 x 2 orang $ 875.00
4 orang anak lelaki = $ 875.00 x 4 orang -= $ 3,500.00

Negara asal : Brunei darussalam
Negeri : Brunei
Badan yang mengisu fatwa : Jabatan Mufti Kerajaan, Jabatan Perdana Menteri, Negara Brunei Darussalam
Penulis/Ulama : Pehin Datu Seri Maharaja Dato Paduka Seri Setia Ustaz Haji Awang Abdul Aziz bin Juned
Tarikh Diisu : 1998